نکات اجرایی راه پله

سلام

در این مقاله میخواهم  مهم ترین نکات اجرایی راه پله، را خدمتتان عرض کنم. سعی کردم برای فهم بهتر، از تصاویر زیاد نیز استفاده کنم. دوستان هر گونه سوالی دارند در مورد نکات اجرایی راه پله را در قسمت نظرات همین مقاله مطرح نمایند. متاسفانه در بسیاری از ساخت و ساز ها نکات اجرایی راه پله ، به درستی انجام نمی شود.

راه پله، ارتباط بین طبقات را میسر می سازد. راه پله یکی از فضاهای مشاع در ساختمان به شمار می رود؛  بنابراین رعایت نکات اجرایی راه پله به روش اصولی بسیار حائز اهمیت است.  نحوه اجرای راه پله حتی در فروش و قیمت یک ساختمان، نیز موثر است. فضای موجود در راه پله، برای انجام نما کاری به خصوص، در مناطق لوکس نشین، بسیار مورد توجه است. از این فضا ها می توان، در اجرای نور مخفی و نما کاری های مختلف استفاده کرد.

در طراحی سازه در نرم افزار، معمولاً باکس راه پله را به صورت یک فضای خالی، در نظر می گیرند. پاگرد و شمشیری راه پله را برای سادگی کار مدل سازی نمی کنند. تنها، بار مرده و زنده راه پله را، به صورت خطی به تیر های طرفین اعمال می کنند. فضاهای خالی، یکپارچگی و دیافراگم سقف را برهم می زند. بهتر است فضای های خالی در طراحی معماری به صورت متقارن دیده شوند.

در نقشه سازه و معماری جزییات اجرایی راه پله را رسم می نمایند. در نقشه های معماری فاز۲، برش دقیق تری از راه پله به نمایش در می آید. پس برای رعایت بهتر نکات اجرایی راه پله ،باید به نقشه خوانی نیز مسلط باشیم. در این زمینه مقاله «گام های نقشه خوانی» مفید است.

ابعاد استاندارد:

راه پله به عنوان ابزار اصلی جابه جایی میان طبقات است. رعایت ابعاد استاندارد یکی دیگر از نکات اجرایی راه پله است. البته در ساختمان هایی که آسانسور دارند رفت و آمد، اکثراً با این وسیله انجام می شود. آسانسور وسیله ای الکترومکانیکی است که همواره احتمال از کار افتادن آن وجود دارد. در موقع بروز حوادثی مثل آتش سوزی و زلزله، نیز استفاده از آسانسور به جز در موارد خاص غیر ایمن است. پس رعایت ابعاد استاندارد، برای سهولت استفاده از راه پله همچنان اهمیت دارد. به همین دلیل رعایت نکات اجرایی راه پله همچنان اهمیت دارد.

• حداکثر تعدادِ پله:

حداکثر تعداد پله های متوالی در هر بازوی پله باید ۱۲ عدد باشد. اگر تعداد پله ها بیش از این مقدار بود باید بین آن ها، پاگرد قرار گیرد.

• ابعاد هر پله:

ارتفاع هر پله، ۱۸ سانتی متر و کف هر پله بین  ۳۲ تا ۳۳ سانتی متر باید باشد. ابعاد استاندارد دیگری نیز وجود دارد که در زمره نکات اجرایی راه پله ، باید رعایت گردد. در زیر منابعی برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد آورده ام:

• مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان. (دانلود از اینجا)

• ویکی پدیا ( پلکان)

• مقاله الزامات ابعادی که هر مهندس ناظر باید بداند. (به طور مختصر به راه پله پرداخته ام)

قالب بندی راه پله:

یکی از نکات اجرایی راه پله، نحوه قالب بندی راه پله در سازه های بتنی است.  عرض پاگرد، در سمتی که به راه پله بالایی اتصال می یاید، ۱۲۰ سانتی متر، و در سمتی که به راه پله پایینی اتصال می یابد، ۹۰ سانتی متر باید باشد. با اجرای سنگ پله این ۳۰ سانتی متر اختلاف جبران می شود. درقالب بندی بازوی پله نیز، اجری قالب زیرین کافی است. زیرا شیب آن کمتر از ۴۵ درجه است. اگر این شیب بیش از ۴۵ درجه باشد، باید قالب رویی نیز اجرا گردد. ( مطابق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان).

تصویر زیر این نکته اجرایی در راه پله را بهتر نمایش می دهد:

البته در راه پله های فلزی نیز این مورد باید رعایت شود. که تصویر زیر گویای آن است؛

 

ضوابط آتش نشانی:

در ساختمان هایی که بیش از ۵ طبقه مسکونی دارند، باید باکس راه پله دارای پنجره باشد. این نیز یکی از نکات مهم اجرایی راه پله است. به خصوص در ساختمان هایی در نقشه ۵ طبقه هستند، اما سازنده قصد دارد، یک طبقه اضافه نماید، باید مورد توجه قرار گیرد. در این شرایط، راه پله باید در مجاورت فضای آزاد قرار گیرد.

نکات ایمنی :

در اتمام کار، برای راه پله اجرای نرده حفاظ به ارتفاع حداقل ۸۰cm، اجباری است. اما یکی از مهمترین نکات اجرایی راه پله، ایجاد حفاظ در پرتگاه های اطراف راه پله است. به خصوص برای چاهک آسانسور. معمولاً آسانسور و راه پله در مجاورت یکدیگر اجرا می شوند. در مرحله احداث سقف ها، بازوی راه پله به صورت یک سطح شیبدار ناهموار است. کارگران هنگام تردد از این مسیر،  ممکن است تعادل خود را ازدست دهند. باید تمهیدات لازم برای جلوگیری از سقوط به داخل این فضاهای خالی، پیش بینی شده باشد. به نظر من( مهندس علی قربانی)،  این نکته مهم ترین نکات اجرایی راه پله در تمام این مقاله است. زیرا در طول دوران حرفه ای کارم، دو نفر را دیده ام که به دلیل رعایت نکردن همین مورد، متاسفانه به داخل چاه آسانسور سقوط کرده اند. یکی از آن ها فوت کرد و یکی از آن ها در اثر صدمات وارده، دچار معلولیت شد. تصاویر شماتیک زیر این موزد از نکات اجرایی راه پله را بهتر نشان می دهد.

 

با پوشاندن روی چاه آسانسور به صورت مناسب و حصار کشیِ لبه ها، می توان از بروز حوادث جلوگیری کرد.

نکات اجرایی راه پله در ساختمان های اسکلت فلزی:

در ساختمان های اسکلت فلزی راه پله و پاگرد معمولاً، با استفاده از پروفیل آهن IPE140  یا IPE160  اجرا می شود. در اجرای راه پله فلزی حتماً از آهن آلات نو و با کیفیت باید استفاده کرد.  در اتصالات جوشیِ راه پله، حتماً باید از ورق در محل اتصال استفاده شود. که اتصال با کیفیت تری انجام شود. در تصویر زیر این مورد از نکات اجرایی راه پله رعایت نشده است. با وجود اینکه جوش اجرا شده در این تصویر، کیفیت مناسبی دارد.

در گذشته، با استفاده از آجر فشاری، راه پله نیز به صورت طاق ضربی اجرا می شد. اما این روش تقریبا منسوخ شده است. و امروز به صورت دال بتنی این کار انجام می شود.

اجرای میلگرد انتظار:

یکی از نکات اجرایی راه پله، در راه پله های بتنی، است. هر طبقه راه پله که اجرا می شود باید میگلرد های انتظار در دو ردیف، تعبیه شود. با اجرای میلگردهای راه پله، در سقف بعدی، میلگردهای آن، به میلگردهای انتظار، بافته می شوند. انتهای قسمتی از میلگردهای انتظار که در سقف جانمایی می شوند باید دارای خم ۹۰ درجه باشد.  به طور کلی در اجرای دال های بتنیِ سازه ای، همواره باید دو ردیف میلگرد استفاده گردد. همانطور که در تصویر زیر می بینید، بوسیله قطعات چوب، فاصله بین دو ردیف ثابت نگه داشته شده است.

طول میلگرد انتظار نیز باید با توجه به مقادیر نقشه و ضوابط مبحث نهم مقررات ملی ساختمان تعیین شود. به لحاظ تجربی، طول میلگرد انتظار را معمولاً ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتی متر در نظر میگیرند.

تعداد ستون های لازم برای اجرای باکس راه پله:

برای اجرای باکس راه پله به چهار ستون نیاز است که معمولاً در چهار گوشه باکس راه پله قرار میگیرند. گاهی اوقات به دلیل محدودیت های معماری امکان اجرای ستون ها در چهار گوشه وجود ندارد. ممکن است یک یا تعداد بیشتری،  از ستون ها در فاصله ای بیشتر یا کمتر  از گوشه باکس راه پله قرار گیرد. در تصویر زیر دو نمونه از حالت های متداول قرار گیری ستون ها اطراف راه پله به نمایش در آمده است. معمولاً برای دسترسی برای هر طبقه از دو بازو و دو پاگرد استفاده می شود. پاگرد اول در نیم طبقه، قرار میگیرد. در تصویر سمت راست قسمتی از راه پله به صورت کنسول اجرا شده است. زیرا طول فاصله ستون های چهار گوشه کمتر از طول استاندارد راه پله است.

اجرای باکس راه پله با کمتر از ۴ ستون اصولی نیست. مگر اینکه تقویت های لازم برای سازه انجام گیرد. در این حالت، پاگرد و شمشیری ها باید به صورت طره ای اجرا گردد. با توجه به بار قابل توجه راه پله، اجرای راه پله به صورت طرّه ای، تنش زیادی به اعضای سازه ایِ درگیر، وارد می نماید.

در آیین نامه ۲۸۰۰ زلزله، توصیه شده است که از اجرای طره های بیشتر، از ۱٫۵ متر حتی المقدور، احتراز شود. مهندسان طراح باید حتماً به این نکته اجرایی راه پله ، توجه کافی داشته باشند.

در این تصویر می بینید که کل این راه پله به صورت کنسولی اجرا شده است. اینکه اجرا به این شکل اصولی است یا خیر بر میگردد به نوع طراحی و اجرا،  یک طرف این راه پله، دیوار بتنی سازه ای قرار دارد، اگر به درستی میلگرد های انتظار در دورن دیوار مهار شده باشد می تواند این تصویر را مورد قبول دانست.

نکات مهم در اجرای تیر نیم طبقه راه پله:

تیر نیم طبقه باید همزمان با قالب بندی ستون ها اجرا شود. این نیز یکی از نکات اجرایی راه پله است که شاید به چشم نیاید. چندین مورد مشاهده کرده ام که سازندگان تازه کار،  فراموش می کنند تیر نیم طبقه را اجرا کند. به خصوص در اجرای طبقه اول این موضوع شایع تر است. بعد از بتن بتن ریزی و باز کردن قالب ها  متوجه آن می شود. در این مرحله مجبورند برای اتصال به  ستون ها قسمت هایی از آن را تخریب کنند. این کار باعث ضعیف شدن و ایجاد ترک در سایر قسمت های سازه می شود.

 

 

لذا در هنگام اجرا حتماً به این مورد توجه کافی داشته باشید.

در این مورد کم یاب، گویا سازنده به تکنولوژی سازه های معلق در اجرای راه پله، دست یافته است.

 

هنگام اجرای سازه باید توجه کرد ارتفاع طبقات مطابق با نقشه اجرا شود. اگر ارتفاع طبقه، بدون حساب افزایش دهیم، ناگزیر برای دسترسی به طبقات باید تعداد پله های بیشتری را اجرا کنیم. با توجه به محدودیت ابعاد راه پله، عملاً این کار امکان پذیر نیست. در این صورت تنها راهی که داریم یکی از موارد زیر است:

• مساحت پاگرد را کاهش دهیم و به پله اختصاص دهیم.

کاهش مساحت پاگرد خلاف محسوب شده و شامل جریمه می شود.

• پاگرد را نیز به صورت پله ای اجرا کنیم.

این مورد نیز بر خلاف مقررات ملی ساختمان است.

• ابعاد باکس راه پله را افزایش دهیم.

راه پله جزء مشاعات است. افزایش ابعاد آن، از مساحت سایر فضاهای مفید می کاهد که به زیان سازنده است. ضمناً حداکثر تعداد پله متوالی ۱۲ عدد است اگر از این تعداد بیشتر باشد، تخلف محسوب می شود.

• شیب راه پله را افزایش دهیم.

با افزایش شیب راه پله برای جبران آن باید ارتفاع هر پله را افزایش و طول کف پله های را کاهش دهیم که با این کار عملاً یک راه پله غیر استاندارد اجرا خواهد شد. حتماً اتفاق افتاده است که بعد از استفاده از یک راه پله با وجود کم بودن تعداد طبقات، احساس پادرد و خستگی زیادی را تجربه کرده اید. این به خاطر غیر استاندارد بودن راه پله است. ضمناً اجرای راه پله غیر استاندارد و مغایر با ابعادی که کمی قبل گفته شد از نظر شهرداری تخلف است. مهندسان ناظر نیز باید، نسبت به این مورد، آگاه باشند و برخورد مناسب را انجام دهند.

این مقاله می تواند برای مهندسان عزیز، مفید باشد.  «چگونه با تخلفات ساختمانی برخورد کنیم»

در تصویر زیر یک نمونه از همین مورد را مشاهده می کنید.  مجبور شده اند برای جبران، قسمتی از بازروی راه پله را عمودی اجرا کنند. در مراحل بعدی نیز، با یکی از روش های بالا آن را برطرف نمایند. برای پرهیز از این شرایط، حتماً به این نکته و سایر نکات اجرایی راه پله ، توجه داشته باشید.

تصاویری و مواردی که تاکنون مطرح شد، به خاطر ناآگاهی افراد و سازندگان رخ می دهد. با مشاوره و تفکر صحیح، بسیاری از این موارد هرگز رخ نخواهد داد. متاسفانه خیلی از افراد جامعه با روش های تفکر صحیح، آشنا نیستند. مقاله ای در این خصوص نوشته ام که در این زمینه بسیار مفید است. می توانید از اینجا آن را مطالعه کنید.

پیشنهاد همکاری و کسب درآمد برای مهندسین دارای پروانه ناظر و مجری شاغل در تهران و حومه

برای کسب اطلاعات بیشتر روی لینک کلیک کنید یا تماس بگیرید.

۰۹۱۹۶۸۳۵۵۶۵ مهندس قربانی

امیدوارم از این مقاله استفاده کافی را برده باشید.  در پایان پیشنهاد می کنم ، برای دریافت مطالب مفید در زمینه مهندسی و ساختمان، فرم زیر را تکمیل نمایید.

در نگارش این مقاله زحمات فراوانی کشیده شده است. از اینکه با انتشارِ با منبع این مقاله، به ترویج دانش کمک می نمایید سپاسگذارم. یادمان باشد، هیچ دانشی انحصاری نیست.

مهندس علی قربانی هستم؛ کارشناس مقررات ملی ساختمان، مشاور در زمینه ساخت و ساز و خرید و فروش مسکن.